[Krýé~vépr~át é h~úmbú~rá

[Árgët~ím]

[Krýé~vépr~át é h~úmbú~rá]

[Éksp~ózít~á é ár~tít m~ë të kërk~úár ñ~ë bótë]

[Húmbúr ñë hístórí dhé mbështjéllë ñë fshéhtësí, ñjë gálérí ártí është é fshéhúr ñgá bótá. Pó síkúr të múñd t’í shíkóñít përsërí këtó véprá ártí¿

Krýévéprát é húmbúrá jáñë ñjë ékspózítë é llójít të párë ñë bótë për të ñdíhmúár ñë gjétjéñ é véprávé më të çmúárá të ártít që káñë húmbúr. Dúké sjéllë báshkë dísá préj véprávé më të fámshmé të ártít të húmbúrá për hérë të párë dhé dúké shfáqúr ñë Thé Frámé mé défíñícíóñ máhñítës últrá të lártë.

Është ñjë kóléksíóñ éksklúzív díxhítál mé véprá ártí të rrállá dhé të çmúárá, mé të gjíthá místérét që rréthójñë ártíñ é vjédhúr dhé píktúrát që káñë húmbúr.

Ñë kërkím të sécílës krýévépër të húmbúr, çfárë múñd të zbúlóñít për méñdjét bríláñté pás týré dhé hístórítë rréth çdó vépré ártí¿

Të gjíthë mérítójñë të shóhíñ véprát é húmbúrá të ártít të bótës, áshtú síç dóñíñ mjéshtrít é mëdhéñj, dhé táñí múñd tá bëñí këtë ñë ñjë ékráñ QLÉD ñë défíñícíóñ últrá të lártë të fjálës së fúñdít.]

[Krýé~vépr~át mb~étéñ~ míst~ér]

[Cítát – “Ímágjíñóñí ñjë múzé mé véprá ártí të húmbúrá. Dó të përmbáñté më shúmë
krýévéprá sé të gjíthë múzétë é bótës të kómbíñúár”
- Dr. Ñóáh Chárñéý, “Rrëfímí í hístórísë së ártít dhé krímít të ártít”

Çfárë dó tá bëñté ñjë vépër ártí áq të çmúár sá të vídhéj 13 hérë gjátë jétës së sáj 600-vjéçáré¿ Ñgá téórítë, tháshéthémét, hístórítë é márrá mé vété ñë várr, dhúrátát é dhëñá ñgá bósët é máfíás dérí té dhëñíá sí úshqím për dérrát, Dr. Ñóáh Chárñéý, Ékspért í Krímít të Ártít Ñdërkómbëtár, hédh drítë mbí místérét që ñdóñjëhérë jáñë më të mëdhá sé vétë ártí.]

[Ékzá~míñó~ñí pí~ktúr~át é h~úmbú~rá që ñ~úk já~ñë të dú~kshm~é për p~úblí~kúñ
Ñ~ë défí~ñící~óñ má~hñít~ës 4K ñë ñ~jë ékr~áñ QL~ÉD.

Mës~ó më sh~úmë. ]

[Éksp~ózít~á é Kr~ýévé~práv~é të hú~mbúr~á]

[Jú pr~ézáñ~tójm~ë mé kr~ýévé~prát~ é húm~búrá~ vépr~á árt~í të çmú~árá ñ~ë kólé~ksíó~ñíñ t~óñë dí~xhít~ál]

[Á Sám~súñg~ Frám~é TV d~íspl~áýíñ~g thé~ lóst~ árt t~ítlé~d Thé~ Párs~óñág~é Gár~déñ á~t Ñúé~ñéñ í~ñ Spr~íñg b~ý Víñ~céñt~ Váñ G~ógh]

[“Kóps~htí í~ fámú~llís~ë ñë Ñúé~ñéñ ñ~ë práñ~vérë” (1884)][
Víñcéñt váñ Góg, Hóláñdë,
Párë për hérë të fúñdít: Hóláñdë

Ñdërkóhë që jétóñté mé príñdërít é vét, Váñ Gógú píktúróí këtë pámjé të kópshtít të pásmë të fámúllísë së të átít të tíj ñë márs 1884. Stílí dhé ñgjýrát súgjérójñë që kjó është ñjë préj véprávé të tíj më të hérshmé. Mé kíshëñ é vjétër ñë dístáñcë, ñjë grúá mé të zézá që pó lárgóhét, kthéhét pás dúké párë dréjt shtëpísë. Fámúllíá dhé kópshtí vázhdójñë të jéñë ñë Ñúéñéñ, Hóláñdë, pór píktúrá është zhdúkúr. Ñë ñjë grábítjé të shpéjtë ñë 30 márs 2020, ájó është márrë ñë dítëlíñdjéñ é 167-të të Váñ Gógút. Ájó vázhdóñ të jétë é húmbúr, pór ká shprésá sé dó të jétë ñjë préj kthímévé të shúmtá të lúmtúrá.]

["Pórt~rétí~ í Dr. G~áshé~tít” (1884))][
Víñcéñt váñ Góg, Hóláñdë
Párë për hérë të fúñdít:SHBÁ

“Pórtrétí í Dr. Gáshétít” është ñjë préj véprávé më të ñjóhúrá të Váñ Gógút. Pás ñjë krízé dhé prérjés së ñjë pjésé të véshít të tíj, Váñ Gógú ú shtrúá ñë ñjë spítál kú púñóñté Dr. Gáshét. Ñë fíllím, áí ñúk kríjóí lídhjé mé Gáshétíñ, pór më vóñë ñdërróí méñdjé: “Té Dr. Gáshétí kám gjétúr ñjë mík të vërtétë… áq shúmë ñgjájmë mé ñjërí-tjétríñ fízíkísht dhé méñdërísht.” É párë ñë pórtrét, që ká ñjë shëmbëllím të ñgjáshëm mé ártístíñ.

Ñë 15 máj 1990, bízñésméñí jápóñéz Rýóéí Sáító é bléú átë për 82,5 mílíóñë dóllárë, mé dëshírëñ që më vóñë të dígjéj ñë krémátóríúm báshkë mé të kúr të vdísté. Sót bésóhét sé është pjésë é ñjë kóléksíóñí prívát zvícéráñ, pór dóktórí í mírë ñúk është párë që préj vítít 1990.]

[Píkt~órí r~rúgës~ për ñë p~úñë][
Víñcéñt váñ Góg, Hóláñdë
Párë për hérë të fúñdít: Gjérmáñí

Ñdóshtá ñjë áútópórtrét ñgá kóhá é tíj ñë Árlés, kjó píktúrë vájí é vítít 1888 ñgá Víñcéñt váñ Gógú trégóñ tékñíkëñ é tíj për të cílëñ áí ñjíhét: përdórímí í rëñdë í ímpástós, cópëzá të mëdhá bójé që jáñë póthúájsé skúlptúróré. Méñdóhét sé është shkátërrúár áksídéñtálísht ñgá ñjë bómbë é gábúár é fórcávé áléáté gjátë Lúftës së Dýtë Bótëróré, kúr ñdódhéj ñë Múzéúñ Káísér-Fríédrích ñë Mágdébúrg, Gjérmáñí.

Váñ Gógú është tárgétúár shpésh; ñë vítíñ 1991, 20 véprá ú vódhëñ ñgá Múzéú í Váñ Gógút ñë Ámstérdám, mé vlérë të llógárítúr të kómbíñúár préj rréth 500 mílíóñë dóllárë. Ñë vítíñ 2002, dý préj píktúrávé të Váñ Gógút ú mórëñ ñgá í ñjëjtí múzé dhé ú rízbúlúáñ ñë shtëpíñë é ñjë bósí të máfíás ñë péríférí të Ñápólít ñë vítíñ 2016.]

[Rósá~ é bár~dhë][
Zháñ Báptíst Ódrí, Fráñcë
Párë për hérë të fúñdít: Mbrétëríá é Báshkúár.

Ódrí ñjíhéj sí píktórí í óbórrít të Lúígjít XV. Mégjíthësé pródhóñté krýésísht pórtrété, dévócíóñí í tíj íshté ñátýrá é qétë mé frútá dhé káfshë. É llógárítúr ñë vlérëñ 8 mílíóñë dóllárë, kjó ñátýrë é qétë é shékúllít të 18-të ú vódh ñgá kóléksíóñí í Márkézít të Chólmóñdéléý ñë Hóúghtóñ Háll ñë Ñórfólk, Áñglí, ñë vítíñ 1992.

Dísá hétúés bésójñë sé ká kálúár ñë dúárt é ñjë báñdé rómësh mé bázë ñë rájóñ. Krímíñélët ñdóñjëhérë vjédhíñ mé méñdímíñ sé dó të gjéjñë ñjë kóléksíóñíst ártí krímíñél, sí átó që shíkójñë ñë fílmá. Pór ñë véñd që të váréj ñë múríñ é sállóñít të ñjë të kéqí të fámshëm, ñjë ísh-íñfórmátór pólícíé thá sé píktúrá ú fshéh ñë pápáfíñgóñ é ñjë shtëpíé të lárgët dhé të shkátërrúár ñë këñétát jáshtë Ñéwcástlé. Ájó vázhdóñ të présë që të gjéñdét.]

[Pámj~é é Áú~vérs~-súr-Ó~ísé] [
Pól Cézáñ, Fráñcë
Párë për hérë të fúñdít: Mbrétëríá é Báshkúár.

Cézáñí, ñjë préj révólúcíóñárëvé të hístórísë së ártít kríjóí ñjë stíl défórmúés që ñdrýshóñté ñgá ájó që kíshté qéñë më párë dhé frýmëzóí átá që érdhëñ më vóñë. Áí íshté véçáñërísht í áftë që të défórmóñté pérspéktívëñ për éfékt drámátík, síç përshkrúhét ñë këtë stúdím péízázhí të ñjë grúpí shtëpísh rúrálé.

Hájdútët ñdóshtá të tërhéqúr ñgá défórmímét é pérspéktívávé, përfítúáñ ñgá féstímét é Vítít të Rí 1999 për tá vjédhúr píktúrëñ ñë ñjë stíl sí ñë fílmá. Dúké ú ñgjítúr práñë ñjë skélé, dúké thýér ñjë drítáré ñë çátí, dúké úlúr ñjë lítár póshtë dhé dúké é mbrójtúr rrúgëñ é týré mé ñjë bómbë týmúésé. Bréñdá, ñjë véñtílátór pórtátív frýú týmíñ rrótúll, dúké bllókúár kámérát CCTV. Álármí rá, pór pérsóñélí í sígúrísë ú máshtrúá ñgá týmí dhé méñdóí sé íshté zjárr, práñdáj thírrëñ zjárrfíkësít ñë véñd që të ñdërhýñíñ, dúké ú dhëñë kóhë hájdútëvé të lárgóhéshíñ.]

[Gjýq~í í Fú~ñdít~t (1808)][
Úíllíám Bléjk, Mbrétëríá é Báshkúár.
Párë për hérë të fúñdít: Mbrétëríá é Báshkúár.

Ñjë místík mé shúmë táléñté í ártít brítáñík, Úíllíám Bléjk íshté ñjë píktór bríláñt, públíkúés é më shúmë… póézíá é tíj vázhdóñ të léxóhét ñgá fëmíjët é shkóllávé ñë mbárë bótëñ (“Tígrí, tígrí që dígjét ñë flákë”).

Frýmëzúár ñgá áfréskét é Míkéláñxhélós të “Gjýqít të Fúñdít” ñë Kápélëñ Sístíñé, píktúrá gjígáñté é húmbúr é Bléjkút trégóñ të vdékúrít që ríñgjálléñ për t’ú dërgúár përjétë ñë Párájsë ósé ñë Férr. Áí prétéñdóñté sé kíshté párë “végímé” gjátë gjíthë jétës, shúmë préj píktúrávé dhé póézívé të tíj íshíñ máñíféstímé të týré. Ñë këtë vérsíóñ të “Gjýqít të Fúñdít” të húmbúr të píktúrúár ñë vítíñ 1808, fígúrát jáñë símbólíké të ídévé, dhé ká të ñgjárë të íshíñ ñgjýrósúr mé ñgjýrá të fórtá. Pláñífíkúár sí krýévépër é ékspózítës së tíj krýésóré, ñë vítíñ 1810, ékspózítá ú áñúlúá dhé kjó, së báshkú mé shúmë véprá të tjérá që dó të ékspózóhéshíñ, húmbëñ.]

[“Vérë” (r~réth~ 1644)][
Dávíd Téñíérs í Ríú, Hóláñdë.
Párë për hérë të fúñdít: Pórtúgálí

Álégóríá ñë árt është kú ñjë fígúrë ósé símból ñëñkúptóñ ñjë kóñcépt. Stúdímí í símbólévé të ártít, í qúájtúr íkóñógráfí, í trájtóñ píktúrát sí gjëégjëzá vízúálé. Átý kú ártístí dëshíróñ që jú, shíkúésí, të përfshíhéñí ñë mëñýrë próáktívé mé véprëñ é ártít, dhé të përpíqéñí të déshífróñí kúptímíñ é sáj.

“Vérá” është ñgá ñjë sérí é Álégórívé të Kátër Stíñëvé, kátër píktúrá ñgá ártístí hóláñdéz Dávíd Téñíérs í Ríú. Í ñjóhúr më shúmë për píktúrát é skéñávé të páhíjshmé ñë távérñá, kjó sékúéñcë álégóríké është ñjë lárgím í kthjéllët. Ñé shóhím púñëtórë që kórríñ grúríñ ñë ñjë dítë të ñxéhtë, ñjë ímázh kóléktív që sjéll ñë méñdjé stíñëñ é vérës. Téñíérsí píktúróí dísá vérsíóñé të sérísë; pór, ñjë vérsíóñ í “Vérës” ú vódh ñgá Múséú Ñácíóñál dé Árté Áñtígá ñë Pórtúgálí ñë vítíñ 1974 dhé kërkímí për tá zbúlúár vázhdóñ éñdé]

[“Úrá é~ Krýq~ít të S~hkrú~mbúá~r” dhé~ “Úrá é~ Váté~rlós~ë” (1899-1904)][
Kláúd Móñé, Fráñcë.
Párë për hérë të fúñdít: Mbrétëríá é Báshkúár dhé Rúmáñí, Hóláñdë

Móñé píktúróí 37 vérsíóñé të “Úrës së Krýqít të Shkrúmbúár” dhé të páktëñ 40 vérsíóñé të “Úrës së Vátérlósë”. Áí íshté í máhñítúr pás stúdímévé të píktúrës sé sí ñdríçímí ñdíkóñ dhé ñdrýshóñ súbjéktét é tíj. Dhé ú kthéhéj shúmë préj týré ñë mëñýrë të përsërítúr, dúké kápúr stíñë të ñdrýshmé, sécílá mé ñdrýshímé délíkáté. Vérsíóñét ñë fókús jáñë dý préj píktúrávé të vjédhúrá ñë tétór 2012 ñgá Kúñsthál ñë Rótérdám. Ñëñá é ñjë préj hájdútëvé të dëñúár dékláróí sé “Úrá é Vátérlósë” íshté més píktúrávé të vjédhúrá që ájó dógjí ñë sóbëñ é sáj ñë Rúmáñí. Ñjë përpjékjé é tmérrshmé për të shkátërrúár próvát kúñdër të bírít. Pólícíá gjétí gjúrmë të pígméñtít ñë sóbëñ é sáj, pór jó mjáft për të vérífíkúár prétéñdímét é sáj.]

[“Péíz~ázh” (1917)][
Józéf Lámpérth Ñémés, Húñgárí.
Párë për hérë të fúñdít: Húñgárí

Kjó píktúrë péízázhí máhñítës é píktúrúár ñgá ártístí húñgáréz Józéf Lámpérth Ñémés íshté ñjë préj dý véprávé ñë próñësí príváté që húmbëñ ñgá ñjë mágázíñë é Qéñdrës së Ártít Módérñ dhé Kóñtémpóráñ MÓDÉM, ñë Débréçéñ, Húñgárí. Vjédhjá é ártít méñdóhét ñë térmá të grábítjévé të múzévé sí ñë fílmá, dhé ká shúmë shémbúj që í përshtátéñ këtíj ímprésíóñí rómáñtík. Mé dhjétërá míjërá vjédhjé ártí ñë vít (pá përméñdúr átó të párápórtúárá), árkívát dhé mágázíñát mbétéñ óbjéktívá të pëlqýérá sépsé múñd të dúhéñ múáj përpárá sé díkúsh të vërë ré vjédhjéñ.

Pór, véprát ñë mágázíñá kërkójñë ñjóhúrí të spécíálízúárá për të lókálízúár dhé shëñjéstrúár. Práñdáj, ñjë vjédhjé é tíllë trégóñ sé hájdútët é díñíñ që më párë sé çfárë kërkóñíñ. Mégjíthësé vjédhjá é ártít mé pórósí është shúmë é rrállë, ñë ñjë rást sí ký múñd të méñdóhét për díçká të tíllë.]

[Ñjë sk~éñë mí~tóló~gjík~é mé B~ákús~íñ é r~í][
Jákób Jórdáéñs, Bélgjíkë (Árkíví í fótógráfívé të Múzéút Sztúkí, Lózh)
Párë për hérë të fúñdít: Pólóñí

Kjó krýévépër ñgá mjéshtrí í mádh í vjétër hóláñdéz, Jákób Jórdáéñs íshté ñjë préj míjërávé që ú grábítëñ ñgá Pólóñíá gjátë Lúftës së Dýtë Bótëróré. Íñflúéñcúár shúmë ñgá Rúbéñsí, ñjë gjéñérátë më é vjétër dhé gjítháshtú ñgá Áñvérpí, íñflúéñcát múñd të shíhéñ ñë áspékté té púñës së tíj. Këtú, Bákúsí, pérëñdíá áñtík í bújqësísë, vérës dhé pjéllórísë, trégóhét sí ñjë fëmíjë í rréthúár ñgá ñímfát dhé sátírët (gjýsmë-ñjérí, gjýsmë-cjáp).

Kóléksíóñét é tráshëgímísë jáshtëzákóñísht të pásúr kúltúróré të Pólóñísë ú zhdúkëñ ñgá Úshtríá é Kúqé Rúsé dhé ñjësíá é dédíkúár ñázísté é vjédhjés së ártít dhé árkívávé, ÉRR. Mégjíthësé shúmë jáñë zbúlúár, shúmë mbétéñ të húmbúrá, sí kjó Jórdáéñs. Márrë ñgá Múzéú J. K. Bártózhévíç í Hístórísë dhé Ártít ñë Lózh, véñdñdódhjá é tíj është éñdé místíké.]

[“Klóé~ dhé É~má”][
Bárbórá Kýslíkóvá, Répúblíká Çéké
Párë për hérë të fúñdít: Ñórvégjí

Pák pásí Bárbórá Kýslíkóvá ú tráñsférúá ñë Ósló, dý préj véprávé të sáj më të rëñdësíshmé të ártít ú vódhëñ. Véprát é sáj ú bëñë të ñjóhúrá ñë bótë vétëm së fúñdí, kúr dókúméñtárí í sáj “Píktórí dhé hájdútí”, ú prézáñtúá ñë Féstíválíñ é Fílmít Súñdáñcé të vítít 2020. Është hístóríá é vërtétë sé sí ájó gjúrmóí dhé kríjóí ñjë hístórí të pázákóñtë mé ñjë të rí që í vódhí píktúrát.

Véprát é sáj të mëdhá fótóréálísté kíshíñ áúdíéñcë të kúfízúár jáshtë Ñórvégjísë, dérísá dólí ký fílm í ñjóhúr, që dó të thótë sé vjédhjá íshté më shúmë ñjë ákt pásíóñ, jó ñjë përpjékjé për fítím. Shúmícá é hájdútëvé ñúk díñë ásgjë për ártíñ që márríñ, dúké é párë átë vétëm sí ñjë máll pórtátív mé vlérë të lártë. Ký rást është gjítháshtú í pázákóñtë sépsé hájdútët é kápúr prétéñdójñë sé ñúk mbájñë méñd ásgjë ósé sé çfárë bëñë mé píktúrát, sépsé átá íshíñ lëñë “pá ñdjéñjá”.]

[“Kóps~htí í~ fámú~llís~ë ñë Ñúé~ñéñ ñ~ë práñ~vérë” (1884)][
Víñcéñt váñ Góg, Hóláñdë,
Párë për hérë të fúñdít: Hóláñdë

Ñdërkóhë që jétóñté mé príñdërít é vét, Váñ Gógú píktúróí këtë pámjé të kópshtít të pásmë të fámúllísë së të átít të tíj ñë márs 1884. Stílí dhé ñgjýrát súgjérójñë që kjó është ñjë préj véprávé të tíj më të hérshmé. Mé kíshëñ é vjétër ñë dístáñcë, ñjë grúá mé të zézá që pó lárgóhét, kthéhét pás dúké párë dréjt shtëpísë. Fámúllíá dhé kópshtí vázhdójñë të jéñë ñë Ñúéñéñ, Hóláñdë, pór píktúrá është zhdúkúr. Ñë ñjë grábítjé të shpéjtë ñë 30 márs 2020, ájó është márrë ñë dítëlíñdjéñ é 167-të të Váñ Gógút. Ájó vázhdóñ të jétë é húmbúr, pór ká shprésá sé dó të jétë ñjë préj kthímévé të shúmtá të lúmtúrá.]
["Pórt~rétí~ í Dr. G~áshé~tít” (1884))][
Víñcéñt váñ Góg, Hóláñdë
Párë për hérë të fúñdít:SHBÁ

“Pórtrétí í Dr. Gáshétít” është ñjë préj véprávé më të ñjóhúrá të Váñ Gógút. Pás ñjë krízé dhé prérjés së ñjë pjésé të véshít të tíj, Váñ Gógú ú shtrúá ñë ñjë spítál kú púñóñté Dr. Gáshét. Ñë fíllím, áí ñúk kríjóí lídhjé mé Gáshétíñ, pór më vóñë ñdërróí méñdjé: “Té Dr. Gáshétí kám gjétúr ñjë mík të vërtétë… áq shúmë ñgjájmë mé ñjërí-tjétríñ fízíkísht dhé méñdërísht.” É párë ñë pórtrét, që ká ñjë shëmbëllím të ñgjáshëm mé ártístíñ.

Ñë 15 máj 1990, bízñésméñí jápóñéz Rýóéí Sáító é bléú átë për 82,5 mílíóñë dóllárë, mé dëshírëñ që më vóñë të dígjéj ñë krémátóríúm báshkë mé të kúr të vdísté. Sót bésóhét sé është pjésë é ñjë kóléksíóñí prívát zvícéráñ, pór dóktórí í mírë ñúk është párë që préj vítít 1990.]
[Píkt~órí r~rúgës~ për ñë p~úñë][
Víñcéñt váñ Góg, Hóláñdë
Párë për hérë të fúñdít: Gjérmáñí

Ñdóshtá ñjë áútópórtrét ñgá kóhá é tíj ñë Árlés, kjó píktúrë vájí é vítít 1888 ñgá Víñcéñt váñ Gógú trégóñ tékñíkëñ é tíj për të cílëñ áí ñjíhét: përdórímí í rëñdë í ímpástós, cópëzá të mëdhá bójé që jáñë póthúájsé skúlptúróré. Méñdóhét sé është shkátërrúár áksídéñtálísht ñgá ñjë bómbë é gábúár é fórcávé áléáté gjátë Lúftës së Dýtë Bótëróré, kúr ñdódhéj ñë Múzéúñ Káísér-Fríédrích ñë Mágdébúrg, Gjérmáñí.

Váñ Gógú është tárgétúár shpésh; ñë vítíñ 1991, 20 véprá ú vódhëñ ñgá Múzéú í Váñ Gógút ñë Ámstérdám, mé vlérë të llógárítúr të kómbíñúár préj rréth 500 mílíóñë dóllárë. Ñë vítíñ 2002, dý préj píktúrávé të Váñ Gógút ú mórëñ ñgá í ñjëjtí múzé dhé ú rízbúlúáñ ñë shtëpíñë é ñjë bósí të máfíás ñë péríférí të Ñápólít ñë vítíñ 2016.]
[Rósá~ é bár~dhë][
Zháñ Báptíst Ódrí, Fráñcë
Párë për hérë të fúñdít: Mbrétëríá é Báshkúár.

Ódrí ñjíhéj sí píktórí í óbórrít të Lúígjít XV. Mégjíthësé pródhóñté krýésísht pórtrété, dévócíóñí í tíj íshté ñátýrá é qétë mé frútá dhé káfshë. É llógárítúr ñë vlérëñ 8 mílíóñë dóllárë, kjó ñátýrë é qétë é shékúllít të 18-të ú vódh ñgá kóléksíóñí í Márkézít të Chólmóñdéléý ñë Hóúghtóñ Háll ñë Ñórfólk, Áñglí, ñë vítíñ 1992.

Dísá hétúés bésójñë sé ká kálúár ñë dúárt é ñjë báñdé rómësh mé bázë ñë rájóñ. Krímíñélët ñdóñjëhérë vjédhíñ mé méñdímíñ sé dó të gjéjñë ñjë kóléksíóñíst ártí krímíñél, sí átó që shíkójñë ñë fílmá. Pór ñë véñd që të váréj ñë múríñ é sállóñít të ñjë të kéqí të fámshëm, ñjë ísh-íñfórmátór pólícíé thá sé píktúrá ú fshéh ñë pápáfíñgóñ é ñjë shtëpíé të lárgët dhé të shkátërrúár ñë këñétát jáshtë Ñéwcástlé. Ájó vázhdóñ të présë që të gjéñdét.]
[Pámj~é é Áú~vérs~-súr-Ó~ísé] [
Pól Cézáñ, Fráñcë
Párë për hérë të fúñdít: Mbrétëríá é Báshkúár.

Cézáñí, ñjë préj révólúcíóñárëvé të hístórísë së ártít kríjóí ñjë stíl défórmúés që ñdrýshóñté ñgá ájó që kíshté qéñë më párë dhé frýmëzóí átá që érdhëñ më vóñë. Áí íshté véçáñërísht í áftë që të défórmóñté pérspéktívëñ për éfékt drámátík, síç përshkrúhét ñë këtë stúdím péízázhí të ñjë grúpí shtëpísh rúrálé.

Hájdútët ñdóshtá të tërhéqúr ñgá défórmímét é pérspéktívávé, përfítúáñ ñgá féstímét é Vítít të Rí 1999 për tá vjédhúr píktúrëñ ñë ñjë stíl sí ñë fílmá. Dúké ú ñgjítúr práñë ñjë skélé, dúké thýér ñjë drítáré ñë çátí, dúké úlúr ñjë lítár póshtë dhé dúké é mbrójtúr rrúgëñ é týré mé ñjë bómbë týmúésé. Bréñdá, ñjë véñtílátór pórtátív frýú týmíñ rrótúll, dúké bllókúár kámérát CCTV. Álármí rá, pór pérsóñélí í sígúrísë ú máshtrúá ñgá týmí dhé méñdóí sé íshté zjárr, práñdáj thírrëñ zjárrfíkësít ñë véñd që të ñdërhýñíñ, dúké ú dhëñë kóhë hájdútëvé të lárgóhéshíñ.]
[Gjýq~í í Fú~ñdít~t (1808)][
Úíllíám Bléjk, Mbrétëríá é Báshkúár.
Párë për hérë të fúñdít: Mbrétëríá é Báshkúár.

Ñjë místík mé shúmë táléñté í ártít brítáñík, Úíllíám Bléjk íshté ñjë píktór bríláñt, públíkúés é më shúmë… póézíá é tíj vázhdóñ të léxóhét ñgá fëmíjët é shkóllávé ñë mbárë bótëñ (“Tígrí, tígrí që dígjét ñë flákë”).

Frýmëzúár ñgá áfréskét é Míkéláñxhélós të “Gjýqít të Fúñdít” ñë Kápélëñ Sístíñé, píktúrá gjígáñté é húmbúr é Bléjkút trégóñ të vdékúrít që ríñgjálléñ për t’ú dërgúár përjétë ñë Párájsë ósé ñë Férr. Áí prétéñdóñté sé kíshté párë “végímé” gjátë gjíthë jétës, shúmë préj píktúrávé dhé póézívé të tíj íshíñ máñíféstímé të týré. Ñë këtë vérsíóñ të “Gjýqít të Fúñdít” të húmbúr të píktúrúár ñë vítíñ 1808, fígúrát jáñë símbólíké të ídévé, dhé ká të ñgjárë të íshíñ ñgjýrósúr mé ñgjýrá të fórtá. Pláñífíkúár sí krýévépër é ékspózítës së tíj krýésóré, ñë vítíñ 1810, ékspózítá ú áñúlúá dhé kjó, së báshkú mé shúmë véprá të tjérá që dó të ékspózóhéshíñ, húmbëñ.]
[“Vérë” (r~réth~ 1644)][
Dávíd Téñíérs í Ríú, Hóláñdë.
Párë për hérë të fúñdít: Pórtúgálí

Álégóríá ñë árt është kú ñjë fígúrë ósé símból ñëñkúptóñ ñjë kóñcépt. Stúdímí í símbólévé të ártít, í qúájtúr íkóñógráfí, í trájtóñ píktúrát sí gjëégjëzá vízúálé. Átý kú ártístí dëshíróñ që jú, shíkúésí, të përfshíhéñí ñë mëñýrë próáktívé mé véprëñ é ártít, dhé të përpíqéñí të déshífróñí kúptímíñ é sáj.

“Vérá” është ñgá ñjë sérí é Álégórívé të Kátër Stíñëvé, kátër píktúrá ñgá ártístí hóláñdéz Dávíd Téñíérs í Ríú. Í ñjóhúr më shúmë për píktúrát é skéñávé të páhíjshmé ñë távérñá, kjó sékúéñcë álégóríké është ñjë lárgím í kthjéllët. Ñé shóhím púñëtórë që kórríñ grúríñ ñë ñjë dítë të ñxéhtë, ñjë ímázh kóléktív që sjéll ñë méñdjé stíñëñ é vérës. Téñíérsí píktúróí dísá vérsíóñé të sérísë; pór, ñjë vérsíóñ í “Vérës” ú vódh ñgá Múséú Ñácíóñál dé Árté Áñtígá ñë Pórtúgálí ñë vítíñ 1974 dhé kërkímí për tá zbúlúár vázhdóñ éñdé]
[“Úrá é~ Krýq~ít të S~hkrú~mbúá~r” dhé~ “Úrá é~ Váté~rlós~ë” (1899-1904)][
Kláúd Móñé, Fráñcë.
Párë për hérë të fúñdít: Mbrétëríá é Báshkúár dhé Rúmáñí, Hóláñdë

Móñé píktúróí 37 vérsíóñé të “Úrës së Krýqít të Shkrúmbúár” dhé të páktëñ 40 vérsíóñé të “Úrës së Vátérlósë”. Áí íshté í máhñítúr pás stúdímévé të píktúrës sé sí ñdríçímí ñdíkóñ dhé ñdrýshóñ súbjéktét é tíj. Dhé ú kthéhéj shúmë préj týré ñë mëñýrë të përsërítúr, dúké kápúr stíñë të ñdrýshmé, sécílá mé ñdrýshímé délíkáté. Vérsíóñét ñë fókús jáñë dý préj píktúrávé të vjédhúrá ñë tétór 2012 ñgá Kúñsthál ñë Rótérdám. Ñëñá é ñjë préj hájdútëvé të dëñúár dékláróí sé “Úrá é Vátérlósë” íshté més píktúrávé të vjédhúrá që ájó dógjí ñë sóbëñ é sáj ñë Rúmáñí. Ñjë përpjékjé é tmérrshmé për të shkátërrúár próvát kúñdër të bírít. Pólícíá gjétí gjúrmë të pígméñtít ñë sóbëñ é sáj, pór jó mjáft për të vérífíkúár prétéñdímét é sáj.]
[“Péíz~ázh” (1917)][
Józéf Lámpérth Ñémés, Húñgárí.
Párë për hérë të fúñdít: Húñgárí

Kjó píktúrë péízázhí máhñítës é píktúrúár ñgá ártístí húñgáréz Józéf Lámpérth Ñémés íshté ñjë préj dý véprávé ñë próñësí príváté që húmbëñ ñgá ñjë mágázíñë é Qéñdrës së Ártít Módérñ dhé Kóñtémpóráñ MÓDÉM, ñë Débréçéñ, Húñgárí. Vjédhjá é ártít méñdóhét ñë térmá të grábítjévé të múzévé sí ñë fílmá, dhé ká shúmë shémbúj që í përshtátéñ këtíj ímprésíóñí rómáñtík. Mé dhjétërá míjërá vjédhjé ártí ñë vít (pá përméñdúr átó të párápórtúárá), árkívát dhé mágázíñát mbétéñ óbjéktívá të pëlqýérá sépsé múñd të dúhéñ múáj përpárá sé díkúsh të vërë ré vjédhjéñ.

Pór, véprát ñë mágázíñá kërkójñë ñjóhúrí të spécíálízúárá për të lókálízúár dhé shëñjéstrúár. Práñdáj, ñjë vjédhjé é tíllë trégóñ sé hájdútët é díñíñ që më párë sé çfárë kërkóñíñ. Mégjíthësé vjédhjá é ártít mé pórósí është shúmë é rrállë, ñë ñjë rást sí ký múñd të méñdóhét për díçká të tíllë.]
[Ñjë sk~éñë mí~tóló~gjík~é mé B~ákús~íñ é r~í][
Jákób Jórdáéñs, Bélgjíkë (Árkíví í fótógráfívé të Múzéút Sztúkí, Lózh)
Párë për hérë të fúñdít: Pólóñí

Kjó krýévépër ñgá mjéshtrí í mádh í vjétër hóláñdéz, Jákób Jórdáéñs íshté ñjë préj míjërávé që ú grábítëñ ñgá Pólóñíá gjátë Lúftës së Dýtë Bótëróré. Íñflúéñcúár shúmë ñgá Rúbéñsí, ñjë gjéñérátë më é vjétër dhé gjítháshtú ñgá Áñvérpí, íñflúéñcát múñd të shíhéñ ñë áspékté té púñës së tíj. Këtú, Bákúsí, pérëñdíá áñtík í bújqësísë, vérës dhé pjéllórísë, trégóhét sí ñjë fëmíjë í rréthúár ñgá ñímfát dhé sátírët (gjýsmë-ñjérí, gjýsmë-cjáp).

Kóléksíóñét é tráshëgímísë jáshtëzákóñísht të pásúr kúltúróré të Pólóñísë ú zhdúkëñ ñgá Úshtríá é Kúqé Rúsé dhé ñjësíá é dédíkúár ñázísté é vjédhjés së ártít dhé árkívávé, ÉRR. Mégjíthësé shúmë jáñë zbúlúár, shúmë mbétéñ të húmbúrá, sí kjó Jórdáéñs. Márrë ñgá Múzéú J. K. Bártózhévíç í Hístórísë dhé Ártít ñë Lózh, véñdñdódhjá é tíj është éñdé místíké.]
[“Klóé~ dhé É~má”][
Bárbórá Kýslíkóvá, Répúblíká Çéké
Párë për hérë të fúñdít: Ñórvégjí

Pák pásí Bárbórá Kýslíkóvá ú tráñsférúá ñë Ósló, dý préj véprávé të sáj më të rëñdësíshmé të ártít ú vódhëñ. Véprát é sáj ú bëñë të ñjóhúrá ñë bótë vétëm së fúñdí, kúr dókúméñtárí í sáj “Píktórí dhé hájdútí”, ú prézáñtúá ñë Féstíválíñ é Fílmít Súñdáñcé të vítít 2020. Është hístóríá é vërtétë sé sí ájó gjúrmóí dhé kríjóí ñjë hístórí të pázákóñtë mé ñjë të rí që í vódhí píktúrát.

Véprát é sáj të mëdhá fótóréálísté kíshíñ áúdíéñcë të kúfízúár jáshtë Ñórvégjísë, dérísá dólí ký fílm í ñjóhúr, që dó të thótë sé vjédhjá íshté më shúmë ñjë ákt pásíóñ, jó ñjë përpjékjé për fítím. Shúmícá é hájdútëvé ñúk díñë ásgjë për ártíñ që márríñ, dúké é párë átë vétëm sí ñjë máll pórtátív mé vlérë të lártë. Ký rást është gjítháshtú í pázákóñtë sépsé hájdútët é kápúr prétéñdójñë sé ñúk mbájñë méñd ásgjë ósé sé çfárë bëñë mé píktúrát, sépsé átá íshíñ lëñë “pá ñdjéñjá”.]

[Krýé~vépr~át é h~úmbú~rá ñë Á~rt Mó~dé]

[Éksp~lóró~ñí kó~léks~íóñí~ñ më të b~úkúr~ ñë bót~ë]

[Vízí~tóñí~ “Éksp~ózít~ëñ é ár~tít m~ë të kërk~úár ñ~ë bótë”. Á~rt Mó~dé ñë S~ámsú~ñg Fr~ámé T~V jú s~jéll~ më prá~ñë sé á~sñjëh~érë ár~tít l~égjé~ñdár~ ñë këtë k~ólék~síóñ~ díxh~ítál~ të pár~íñ ñë b~ótë të v~éprá~vé të á~rtít~ që káñ~ë húmb~úr dh~é që çmó~héñ ñ~gá mj~ésht~rít.]

[Lídh~ím íñ~dící~ét së b~áshk~ú]

[Kërkí~mí vá~zhdó~ñ, áí á~sñjëh~érë ñú~k ñdá~lóñ]

[Sípás FBÍ-së, më pák sé 10% é véprávé të vjédhúrá të ártít gjéñdéñ. Véprát më të fámshmé të ártít që húmbíñ shpésh gjéñdéñ dúké dëgjúár tháshéthémét.

Áshtú sí të gjíthá hétímét, çdó íñdícíé, ñjë háméñdjé é múñdshmé dhé lógjíká múñd të çójñë ñë gjétjéñ é dréjtímít. Gjíthçká është té lídhjá é píkávé, sí gjétjá é ñjë píktúré përmés ñúmrávé.

Ñësé é díñí sé kú është, dërgóñí íñdícíét túájá ñë míssíñgmástérpíécés@ártcríméréséárch.órg

Kërkímí vázhdóñ #MíssíñgMástérpíécés]

El Frame TV

[Ártí~ í húm~búr í~ bótës~, ñë ñjë k~órñí~zë të ré~]

[Qëñdr~óñí ñ~ë kórr~éñt m~é sér~íálé~t më të f~úñdí~t, fíl~mát m~ë të pëlq~ýér ó~sé ñj~ë éksp~ózít~ë të krý~évép~rávé~ të húm~búrá~ të árt~ít bó~tërór~ mé Th~é Frá~mé. Pr~ójék~túár~ për të s~jéll~ë ñë jét~ë çdó vé~për ár~tí ñë ñ~jë ékr~áñ të b~úkúr~ QLÉD~ ñë déf~íñíc~íóñ ú~ltrá~ të lár~të máh~ñítës~]

2020 el marco

[Mësó m~ë shúm~ë]

Explorar