[Ýérí~ñíz v~ə dílí~ñízí~ séçíñ~.]

[Máví~ íşıq ñəd~ír
Və ý~úxúý~á ñéc~ə təsír~ édír~¿]

[Smár~tfóñ~dáñ g~écələr~ ístí~fádə é~tmək ñ~ə dərəcəd~ə zíýá~ñdır¿~]

[Müəllí~f: Vlá~dímí~r Kór~áblé~v, kré~átív~ díré~któr~. Smár~tfóñ~úñ sá~ğlám ý~úxúý~á máñ~é ólú~b-ólm~ádığıñı öý~rəñmək~ qərár~ıñá gəl~dím]

[Bír áý öñcə téléfóñdá çóx zámáñ kéçírdíýímdəñ şübhələñməýə báşládım və ékráñ váxtıñı ízləmək qərárı áldım. Məlúm óldú kí, məñ hər güñ téléfóñdá 7 sáát kéçírírəm, və bú váxtıñ íkí sáátı ýátmázdáñ öñcədír. İñtérñétdə ýúxú próblémləríñə səbəb ólá bíləcək máví íşıq háqqıñdá məqálələr dáím qárşımá çıxır. Búñúñ ñə dərəcədə cíddí próblém óldúğúñú öýrəñməýíñ váxtı gəldí.]

[Máví~ íşıq ñəd~ír]

[İlk öñcə fízíkáñı ýádá sálmálı ídím (Áñdréý Vládímíróvíç, káş kí məktəb váxtı sízíñ dərsləríñízí ýáxşı óxúýárdım). İşıq - müxtəlíf úzúñlúqlú və rəñglí dálğálárlá gözə görüñəñ éléktrómáqñít şüáláñmásıdır.

Məsələñ, bíz rádíó dálğálárıñı və réñtgéñ şüálárıñı híss étmírík, ámmá máví íşığı hər güñ görürük. Óñúñ əsás məñbəýí güñəşdír, həmçíñíñ flüórésáñ lámpálár, télévízór, smártfóñ və dígər rəqəmsál cíházlárıñ ékráñlárı. Máví íşıq böýük éñérjíýə sáhíbdír, óñúñ dálğálárı ísə órqáñízmíñ fəálíýýətíñə təsír göstərə bílər. Gəl dáhá dəríñdəñ áráşdıráq.]

[Télé~fóñ é~kráñ~ı hórm~óñlá~rıñ íşí~ñə máñ~é ólú~r]

[Álímləríñ əsás írádı óñdáñ íbárətdír kí, bíz cíházlárdáñ qáráñlıqdá dá ístífádə édírík, bú səbəbdəñ ékráñıñ ýáýdığı máví íşıq sírkád rítmímízí, ýəñí ýúxú réjímíñí pózúr.

Sírkád rítmí hórmóñlár tərəfíñdəñ təñzímləñír. İşıqlı bír mühítdə órqáñízm éñérjí ílə təmíñ ólúñmáq üçüñ kórtízól ístéhsál édír. Qáráñlıqdá ísə ýúxúýá gétməýímízə kömək édəñ dígər bír hórmóñ ístéhsál ólúñúr - mélátóñíñ.

Gécə lámpásıñıñ və ýá küçədəkí fəñəríñ zəíf íşığı bélə mélátóñíñ səvíýýəsíñí ázáldá bílər. Smártfóñ ékráñıñıñ íşığı dá həmçíñíñ. Mélátóñíñ ñə qədər áz ístéhsál ólúñúrsá, ýúxú kéýfíýýətí bír ó qədər áşáğı ólúr. Həmçíñíñ, hórmóñ máddələr mübádíləsíñə, íştáhá, əhvál-rúhíýýəýə təsír göstərír və həttá ýáşláñmá prósésíñí ləñgídír. Áñcáq máví íşıq - əksíñə, óñú sürətləñdírə bílər.]

[Lákí~ñ hər şé~ý ó qəd~ər də qó~rxúl~ú déý~íl]

[Sáğlám ýúxú réjímíñə sáhíb ólmáq üçüñ ýátmázdáñ bír-íkí sáát əvvəl cíházlárdáñ ístífádə étməmək və xüsúsílə, ýátáqdá úzáñárkəñ sósíál médíádá dóláşmámáq tövsíýə ólúñúr. Rəqəmsál həýátıñı sábáhá sáxlá, lámpálárı və dígər süñí íşıq məñbələríñí söñdür, pəñcərələríñ pərdələríñí tám çək — və mélátóñíñlə báğlı próblémlərdəñ ázád ól.]

[Ñə étm~əlíýəm~¿]

[Smár~tfóñ~dá íz~ləməýə é~htíý~ác ól~máýá~ñ şéýl~ərí, məs~ələñ, pó~dkás~tlár~ı qóşmá~q. Əgər g~örüñtüs~üz héç c~ür mümk~üñ déý~ílsə, əñ~ ázıñd~áñ má~ví íşıq~ fílt~rí fú~ñksí~ýásıñ~ı áktí~vləşdí~rírəm~.]

[Máví~ íşıq tó~rlú q~íşáýá~ zərər v~érə bí~lər]

[Búñú~ñ ýúx~ú ílə h~éç bír~ əláqəs~í ýóx~dúr, á~mmá b~ílmək~ fáýd~álıdır~. 2016-cı íld~ə Ámér~íká T~íbb Á~ssós~íásí~ýásı b~íldí~rdí k~í, máv~í íşığıñ t~ór qí~şádák~ı hücéý~rələrə t~əsír é~dərək g~örmə qá~bílí~ýýətí~ñí zəí~flədə b~ílər.]

[Ámmá~ hər şéý~ ó qədər~ də qór~xúlú~ déýí~l]

[Tədqí~qátl~ár 12 sá~át ərz~íñdə ú~zúñ m~üddət b~öýük dó~zádá~ máví~ íşıq ál~áñ mí~lçəklər~ üzəríñ~də ápá~rılıb. H~áñsı k~í, ádí~ íñsá~ñ güñüñ~ə çóx dá~ bəñzəm~ír. Ó d~á məñí~m kím~í íşıql~ı, kómp~ütérl~ərlə dó~lú óf~ísdə í~şləsə]

[Məñ ñə é~dəcəm]

[Özümə söz~ vérd~ím kí~, sádəc~ə ýátm~ázdá~ñ əvvəl~ déýí~l, həmçí~ñíñ é~kráñ~ váxt~ıñı dá á~záld~ácám~. Bütüñ c~íház~lárd~á ékr~áñ pá~rláq~lığıñıñ 50%-ə q~ədər áz~áltd~ım. Göz m~əşqlərí~ñí úñ~útmá~máq üçüñ~ bír x~átırl~átmá~ dá təý~íñ ét~dím.]

[Smár~tfóñ~ bízí~ dópá~míñ t~ələsíñ~ə sálır~]

[Áxşámlár ýáxşıcá ístíráhət étmək ístəýírəm. Séríál ízləmək, óýúñ óýñámáq, sósíál şəbəkələrdə gəzíb-dóláşmáğıñ əýləñcəlí óldúğúñú düşüñürdüm. İlk báxışdá xóş şéýlərlə məşğúl ólúrsáñ, íş háqqıñdá düşüñmürsəñ - çətíñ bír güñdəñ sóñrá ístíráhət édírsəñ. Əslíñdə bélə déýíl.

Óñláýñ məzmúñ áúdítóríýáñıñ díqqətíñí mümküñ qədər úzúñ müddət sáxlámáq üçüñ ýárádılır. Séríálıñ bír séríýásıñı ízlədíkdəñ sóñrá dərhál ñövbətí híssəýə kéçmək və ýá bütüñ mövsümü bírdəñ ízləmək ístəýí bízə táñış gəlír, hər bírímíz bú híssí ýáşámışıq. Óýúñúñ ñövbətí səvíýýəsí ýéñí mükáfát vəd édír: üç úldúzlá írəlílədíñ - əlá, lákíñ əsás qələbələr hələ öñdədír¡ Sósíál şəbəkə álqórítmlərí bízí órádá sóñsúz úzúñ müddət dóláşmáğá təşvíq édír. Bütüñ búñlár síñír sístémímízí qıcıqláñdırır və dópámíñ tələsíñə sálır.

Dópámíñ bír həzz hórmóñúdúr, béýñíñ vərdíşlərímízí gücləñdírmək üçüñ ístífádə étdíýí bír mükáfátdır. Bír şéý étdíñ, búñdáñ həzz áldıñ, ýáddá sáxládıñ və təkrárládıñ. İş órásıñdádır kí, rəqəmsál məzmúñ çóx téz álışqáñlıq ýárádáñ "úcúz" dópámíñíñ étíbárlı təchízátçısıdır. Çüñkí bú çóx ásáñdır - tətbíqí áçdıñ və ýátmáq əvəzíñə sáátlárlá órádá zámáñ kéçírdíñ. Zövq áxtárışıñdá sósíál şəbəkələrə üz tútmáq düzgüñ ístíráhətímízəñ váxt álır. Ñətícə - ýúxúsúzlúq, íş səmərəlíýíñíñ zəífləməsí və kóñfráñs zámáñı ýérsíz əsñəmələr.]

[Áñcá~q hər şé~ý ó qəd~ər də qó~rxúl~ú déý~íl]

[Smár~tfóñ~úñ bəd~əñímí~zdə ýá~rátd~ığı dópá~míñd~əñ ált~érñá~tívl~əríñ k~öməýí í~lə qúr~túlá~ bílər~ík. Ýəñ~í zövq~ vérəñ~ báşqá~ şéýlər~ə üz tút~áráq~.]

[Ñə étm~əlíýəm~¿]

[Ýátm~ázdá~ñ öñcə ó~ýúñ ó~ýñám~ámáğá~ və sér~íál í~zləməm~əýə qərá~r vér~dím. B~úñúñ~ əvəzíñ~ə məñə dó~pámí~ñ vér~əñ díg~ər ñáí~líýý~ətlər t~əýíñ é~tdím~: bír s~əhífə k~ítáb~ óxúm~áq, ýá~tmáz~dáñ əv~vəl bí~r áz í~dmáñ~ étmək~, déká~br áý~ıñá qəd~ər páp~ýé-má~şédáñ~ méqá~lódó~ñú há~zırlá~máq.]

[Məqál~əñíñ m~üəllíf~í Sám~súñg~ Éxpl~óré ó~xúýú~cúsú~dúr.]

[Ñətíc~ə ñədír~¿]

[Hər şéý héç də bərbád déýíl. Próblémlər əslíñdə smártfóñlá ýóx, rəqəmsál məzmúñúñ həddíñdəñ ártıq ístéhlákı ílə báğlıdır. Həmçíñíñ, müásír cíházlár máví íşıq səvíýýəsíñí özlərí ázáldá bílírlər. Məñdəñ tələb ólúñáñ ísə sádəcə bír áz dáhá çóx özümə ñəzárət, məzmúñúñ şüúrlú ístéhlákı və ýátmáğá düzgüñ şəkíldə házırláşmáqdır - və hər şéý ýáxşı ólácáq.]

[Máví~ íşıq ñəd~írVə ý~úxúý~á ñéc~ə təsír~ édír~¿]

[Smár~tfóñ~dáñ g~écələr~ ístí~fádə é~tmək ñ~ə dərəcəd~ə zíýá~ñdır¿~]

[Máví~ íşıq ñəd~ír]

[Télé~fóñ é~kráñ~ı hórm~óñlá~rıñ íşí~ñə máñ~é ólú~r]

[Lákí~ñ hər şé~ý ó qəd~ər də qó~rxúl~ú déý~íl]

[Ñə étm~əlíýəm~¿]

[Máví~ íşıq tó~rlú q~íşáýá~ zərər v~érə bí~lər]

[Ámmá~ hər şéý~ ó qədər~ də qór~xúlú~ déýí~l]

[Məñ ñə é~dəcəm]

[Smár~tfóñ~ bízí~ dópá~míñ t~ələsíñ~ə sálır~]

[Áñcá~q hər şé~ý ó qəd~ər də qó~rxúl~ú déý~íl]

[Ñə étm~əlíýəm~¿]

[Məqál~əñíñ m~üəllíf~í Sám~súñg~ Éxpl~óré ó~xúýú~cúsú~dúr.]

[Ñətíc~ə ñədír~¿]

[Ñövbət~í hék~áýələr~í óxú~ýúñ]

[Həýát~ kéýf~íýýət~íñí ý~áxşılá~şdırmá~ğıñ və özüñ~ə qúll~úq ét~məýíñ~ 5 ýólú~]

[Áktí~v ól v~ə dáýá~ñmá]

[Máví~ íşıq ñəd~ír və ý~úxúý~á ñéc~ə təsír~ édír~.]

[Qısá Ý~úxúñ~úzú G~ücləñd~íríñ~]

[Qúlá~qlıql~ár éşí~tməýə ñ~écə təs~ír éd~írlər~ və búñ~úñlá~ ñə étm~ək láz~ımdır]

[Ýóxl~ámá s~íýáh~ısı: Úşáq~ üçüñ ñéc~ə séçmək~ ólár~ óñúñ~ ílk s~márt~fóñú~]

[Ýáxıñ~lárıñ~ızlá əl~áqədə q~álıñ, h~árád~á óls~álár~ dá]

[Məşqlər~, évdəñ~ çıxmád~áñ]

[Ñécə d~áhá t~éz ýú~xúýá~ gétm~ək ólá~r]

[Ñécə f~órmá~dá qá~lmáq~ ólár~ məşqlər~ ólmá~dáñ]

[Máví~ íşıq ñəd~ír
Və ý~úxúý~á ñéc~ə təsír~ édír~¿]